|
|
|---|
Friday, February 29, 2008
Thursday, February 28, 2008
Kad hodasVece ne mirise na rakove i skoljke
mesec je bleda fleka boje cimeta
uzimas cipele za setanje kroz snove
ulica voli ritam tvojih koraka
vetar se provlaci kroz nepoznate reci
asfalt se miluje sa tvojim stiklama
suvise mekan da bi mogao da spreci
ovo je vece puno tvojih tragova
kad hodas ne zastajkujes
i zemlji ne dodirujes
a mene ne primecujes
i uporno se trudis
da me prodje pozuda
jos drhtim od tvog pogleda
iz nekih starih razloga
ne mogu da se sredim
Poljubi me
Mesec je mlad, a noć je vrela.
Padaju zvezde padalice.
I dok mi kaplje znoj sa čela.
Mrak je i ne vidim ti lice.
Dole pod nama čuje se kako
škripe točkovi noćnih šofera.
A ja te volim u mrklom mraku,
na zadnjem spratu solitera.
Poljubi me, dotakni me usnama.
Sa usnama k'o zgaženim trešnjama.
Ponekad kada blesne svetlo,
velike neonske reklame,
ugledam tvoje mačije oči
kako me miluju iz tame.
Mesec je mlad, a noć je vrela.
Zvezde se roje iznad glave.
Veče miriše na pozno leto,
a ti na retke poljske trave.
Poljubi me, dotakni me usnama.
Sa usnama k'o zgaženim trešnjama.
Georges Feydeau je bio farser `par ekselans`. U periodu kada su se Francuzi suocili sa morbidnim teatrom realizma, Feydeau je ponudio nesto sto je ``good-humored libertinism that was the decadence of the moment”. Dominirao je Teatrom Bulevara koji je zahtevao sok, nasilje i veciti trougao. Njegov svet je svet srednje klase i burzuazije. Danas se njegova dela tretir
aju kao prekursori dade I teatra apsurda. `Buba u uhu` je farsa u tri cina koja prate zaplet koji se zasniva na obmani. I to ogromnoj:Raymonde, for example, feels betrayed when she surreptitiously opens her husband’s mail to find a strange pair of suspenders, whereupon she convinces her friend, Lucienne, to fabricate a letter from a supposed admirer of her husband, Victor Emmanuel, requesting a rendezvous with him at the Hôtel Coq d’Or. Then there is the massive confusion between the identities of Poche and Victor Emmanuel at the hotel, both parts played by the same actor, and the subsequent flood of accusations and charges levelled by the various parties during the hilarious chase scene. http://en.wikipedia.org/wiki/Georges_Feydeau
It's not difficult. To make a woman happy, a man only needs to be:1. a friend 2. a companion 3. a lover 4. a brother 5. a father 6. a master 7. a chef 8. an electrician 9. a carpenter 10. a plumber 11. a mechanic 12. a decorator 13. a stylist 14. a sexologist 15. a gynecologist 16. a psychologist 17. a pest exterminator 18. a psychiatrist 19. a healer 20. a good listener 21. an organizer 22. a good father 23. very clean 24. sympathetic 25. athletic 26. warm 27. attentive 28. gallant 29. intelligent 30. funny 31. creative 32. tender 33. strong 34. understanding 35. tolerant 36. prudent 37. ambitious 38. capable 39. courageous 40. determined 41. true 42. dependable 43. passionate
WITHOUT FORGETTING TO: 44. give her compliments regularly 45. love shopping 46. be honest 47. be very rich 48. not stress her out 49. not look at other girls
AND AT THE SAME TIME, YOU MUST ALSO: 50. give her lots of attention, but expect little yourself 51. give her lots of time, especially time for herself 52. give her lots of space, never worrying about where she goes
IT IS VERY IMPORTANT: 53. Never to forget: * birthdays * anniversaries * arrangements she makes
HOW TO MAKE A MAN HAPPY : 1. Good sex 2. Make nice food 3. Leave him in peace
Rimski car Flavije Valerije Konstantin (лат: Flavius Valerius Constantinus), poznatiji kao Konstantin I Veliki (306.-337.), spada u najuži krug vladara, državnika i verskih vođa koji su odredili sudbinu Evrope.
Konstantin se rodio između 271. i 273. godine, 27. februara, u rimskom gradu Naisu (Naissus) tj. današnjem Nišu, u provinciji Gornja Mezija (Moesia Superior). Otac mu je bio Konstancije Hlor, u to vreme rimski oficir visokog ranga, a majka Jelena, žena skromnog porekla, po nekima gostioničareva kći. Pošto su Konstancije i Jelena pripadali različitim društvenim klasama, najverovatnije je da su živeli u konkubinatu, jedinoj vrsti braka mogućnoj supružnicima nepomirljivog društvenog porekla.
Kao reformator sproveo je čitav niz važnih reformi na polju administracije i vojske koje su osnažile Rimsko carstvo, uzdrmano velikom krizom 3. veka.
Kao prvi rimski vladar koji je prigrlio hrišćanstvo, dotad veru progonjene manjine, Konstantin je pokrenuo hristijanizaciju Carstva i uzrastanje hrišćanstva u dominatnu veru tadašnjeg civilizovanog sveta. Otpočinjanjem hristijanizacije Carstva, kao i osnivanjem Carigrada, Konstantin je udario temelje budućem Vizantijskom carstvu. Kao prvi hrišćanski car, veliki dobrotvor i ktitor hrišćanske crkve, Konstantin je nakon smrti kanonizovan, a u pravoslavnim crkvama, uključujući i Srpsku pravoslavnu crkvu, poštuje se kao svetac i "ravnoapostolni car"....
Jedna od najplodnijih i najaktivnijih književnica srpske i šire južnoslovenske literature, posebno dečje, Mira Alečković preminula je juce u 84. godini. Autor preko 50 knjiga za mlade, urednica dečjih i omladinskih listova i časopisa Zmaj, Mladost, Pionir, Poletarac, rođena je 2. februara 1924. godine u Novom Sadu. Alečkovićeva je završila u Beogradu studije svetske književosti i lingvistike, a zatim Fušeovu školu u Parizu. Sa Desankom Maksimović i Brankom Ćopićem, jedan je od osnivača časopisa za decu "Zmaj". Alečkovićeva je bila dugogodišnja predsednica Društva Jugoslavija-Francuska, kao i Udruženja književnika Srbije. Autor je više knjiga za decu i odrasle koje su prevedene na mnoge svetske jezike.Njena poezija ušla je u antologiju srpske poezije prevedene u Rusiji. U sećanju će ostati pesma "Jugoslavijo", na muziku Nikole Hercigonje, kojja je bila poznata kao "Svečana pesma". Alečkovićeva je, kao bolničarka, bila učesnik Narodno-oslobodilačke borbe. Nosilac je mnogih odlikovanja među kojima dve Legije časti, ruske otadžbinske medalje i ordena "Car Dušan", koje su joj dodedili Srbi s Kosova i Metohije.
Tuesday, February 26, 2008
Krivudavi put kroz nekoliko sela nadomak Nisa dovodi nas do zelene oaze mira - manastira Lipovac, posvecenog Preobrazenju, u narodu poznatijeg kao Manastir Sv. Stefan. Prema natpisu iznad ulaznih vrata saznajemo da je hram podignut 1399. i da je njegov ktitor bio “German, smerni i poslednji među inocima” (usamljenik). Manastir su obilato darivali sinovi kneza Lazara, Stefan i Vuk. Nekoliko puta je manastir stradao od Turaka. Obnovljen u 17. veku. Dominira prkosni zvonik izgrađen 1885. Konaci predstavljaju divan primer srpskog neimarstva XIX veka, a danas su bogato opremljeni.
Jedno drugo predanje nastanak hrama dovodi u vezu sa kneginjom Milicom i kazuje da se ona za vreme Kosovskog boja i neposredno posle njega sklonila sa decom u pećini iznad manastira bojeći se turskog nasilja. Kada je posle udaje najmlađe kćeri Olivere za sultana Bajazita sklopila sporazum sa Turcima, odlučila je da u znak zahvalnosti Bogu u blizini pećine podigne hram, u čemu joj je pomogao već pomenuti German. Jedan od staresina manstira je bio Josif Živanović koji je, i pored velikog imanja, manastir zatekao u potpunoj bedi. Vredan, Josif je lično počeo da krči, ore, seje, kalemi i sadi i u toj meri unapredio manastirsku ekonomiju da je proizvode sa nje poslao na izložbu u Pariz 1899. godine i za njih dobio bronzanu medalju.
U narodu je ostalo i vrlo živo sećanje i na krst koji je, po želji Stefana Lazarevića, podignut na steni iznad manastira. Danas na istom mestu stoji krsno znamenje postavljeno 1993. godine. S obzirom na to da je nekoliko puta paljen, u hramu su od prvobitnog živopisa ostali samo fragmenti. Ponovo ga je, tridesetih godina prošlog veka, oslikao ruski akademski slikar Ivan Petrovič Dikij.
Pored svoje duhovne delatnosti, lipovački manastir je poznat i po humanoj ulozi koju je imao tokom svoje duge istorije. U njemu se nalazio dom slepih devojka i deca sa posebnim potrebama sve dok 1963, godine nisu preseljena u dom u Kulini. Među znamenitim ljudima koji su ga posetili bili su knez Milan Obrenović, lingvista Đura Daničić, mnogi episkopi i mitropolit Mihajlo, a u njemu je neko vreme, kao iskušenik, proveo Gavrilo Dožić, kasnije patrijarh srpski. Mesec dana pre pogibije posetio ga je i kralj Aleksandar I Karađorđević.
Posle Drugog svetskog rata manastirska imovina je konfiskovana. Bolji dani nastali su tek 1974. godine kada je za starešinu postavljen arhimandrit Dionisije koji je, zajedno sa sestrinstvom koje danas broji 18 monahinja, otpočeo i duhovnu i materijalnu obnovu. Rezultati ove druge su kameni zid dug 380 metara koji opasuje portu, izgradnja novog konaka, paraklisa i ekonomskih zgrada.
Jedno drugo predanje nastanak hrama dovodi u vezu sa kneginjom Milicom i kazuje da se ona za vreme Kosovskog boja i neposredno posle njega sklonila sa decom u pećini iznad manastira bojeći se turskog nasilja. Kada je posle udaje najmlađe kćeri Olivere za sultana Bajazita sklopila sporazum sa Turcima, odlučila je da u znak zahvalnosti Bogu u blizini pećine podigne hram, u čemu joj je pomogao već pomenuti German. Jedan od staresina manstira je bio Josif Živanović koji je, i pored velikog imanja, manastir zatekao u potpunoj bedi. Vredan, Josif je lično počeo da krči, ore, seje, kalemi i sadi i u toj meri unapredio manastirsku ekonomiju da je proizvode sa nje poslao na izložbu u Pariz 1899. godine i za njih dobio bronzanu medalju.
U narodu je ostalo i vrlo živo sećanje i na krst koji je, po želji Stefana Lazarevića, podignut na steni iznad manastira. Danas na istom mestu stoji krsno znamenje postavljeno 1993. godine. S obzirom na to da je nekoliko puta paljen, u hramu su od prvobitnog živopisa ostali samo fragmenti. Ponovo ga je, tridesetih godina prošlog veka, oslikao ruski akademski slikar Ivan Petrovič Dikij.
Pored svoje duhovne delatnosti, lipovački manastir je poznat i po humanoj ulozi koju je imao tokom svoje duge istorije. U njemu se nalazio dom slepih devojka i deca sa posebnim potrebama sve dok 1963, godine nisu preseljena u dom u Kulini. Među znamenitim ljudima koji su ga posetili bili su knez Milan Obrenović, lingvista Đura Daničić, mnogi episkopi i mitropolit Mihajlo, a u njemu je neko vreme, kao iskušenik, proveo Gavrilo Dožić, kasnije patrijarh srpski. Mesec dana pre pogibije posetio ga je i kralj Aleksandar I Karađorđević.
Posle Drugog svetskog rata manastirska imovina je konfiskovana. Bolji dani nastali su tek 1974. godine kada je za starešinu postavljen arhimandrit Dionisije koji je, zajedno sa sestrinstvom koje danas broji 18 monahinja, otpočeo i duhovnu i materijalnu obnovu. Rezultati ove druge su kameni zid dug 380 metara koji opasuje portu, izgradnja novog konaka, paraklisa i ekonomskih zgrada.
Drugi serijal šou programa „Veliki brat“ sa poznatim ličnostima počinje sa emitovanjem na Televiziji B92 u subotu 1. marta u 21 čas. Gledaoce ove godine očekuju brojna iznenađenja od junaka serijala, među kojima se naći, kako „Blic“ saznaje, hrvatski kralj fanka Dino Dvornik, pevačice Katarina Ostojić Kaja i Mina Kostić, kao i naš folk pevač Era Ojdanić. Mlada i atraktivna pevačica Kaja je, kako saznajemo, još prošle godine izrazila želju da se nađe u kući - želju koja će joj po svemu sudeći biti ispunjena.- U kuću sigurno ulazi Era Ojdanić, koji je neka vrsta zamene za njegovog kolegu Mileta Kitića koji je, posle dugih pregovora, ipak odbio učešće - priča izvor „Blica“ blizak organizatorima emisije. Folk pevačica Mina Kostić je sa zadovoljstvom pristala da mesec dana stanuje u kući i bori se za 50.000 evra, dok za Dina Dvornika život pred kamerama nije nepoznanca. On je pre dve godine učestvovao u rialiti šou „Dvornikovi“ koji je u petnaest epizoda prikazivao život njegove porodice na hrvatskoj televiziji RTL, po ugledu na američke emisije „Ozbornovi“ i „Hoganovi“. Da Dvornikovi zaista vole kamere, pokazuje i to da će ove godine, i to uskoro, u hrvatsku kuću „Velikog brata“ ući Dinova supruga Danijela Dvornik. Osim Dvornika, Kaje, Ere i Mine, u kući bi trebalo da se nađu i Vladimir Ilić Ila, sin pokojnog šoumena Milovana Ilića Minimaksa i član rep grupe „Ša-ila“, kao i zavodljiva manekenka Anastasija Buđić, ćerka poznatog paparaca Zorana Buđića Kobre, koja se prošle godine našla u „Plejboju“. U igri za nagradu od 50.000 evra, možda će se naći i voditeljka Suzana Mančić, a kao predstavnik Bosne folk pevač Nazim Gljiva. Njih dvoje su poslednjih nekoliko dana pregovarali sa producentskom kućom „Emotion“, ali još nije sigurno da li su prihvatili učešće u emisiji. S obzirom na to da Suzana trenutno nigde nije angažovana, vrlo je moguće da ćemo upravo nju gledati u šouu. Kako gledaocima, ali i muškim ukućanima ove godine ne bi bilo dosadno, zlatna vrata građevine u Košutnjaku preći će i jedna misica. Kako trenutno stvari stoje, reč je o crnogorskoj lepotici Ivani Knežević, prošlogodišnjoj mis Crne Gore. Blic
Monday, February 25, 2008
Jon Stewart at Oscar`s: There are actually three pregnant women here at the Oscars tonight. Jessica Alba is pregnant. Cate Blanchett is pregnant. And Nicole Kidman is pregnant.(camera shots pop up like when they give out the awards. Jon pulls out an envelope.)
Jon: And the baby goes to… oh, this is so exciting. Wow. The baby goes to… oh, to Angelina Jolie! Great! Well, Angelina can’t be here with us tonight, it’s tough to find 17 babysitters, but I’ll accept this baby on her behalf, thank you so much :)
Slavni oskarovac ser Šon Koneri smatra da će Škotska postati nezavisna zemlja još za njegova života. Bivša zvezda filmova o Džejmsu Bondu, koja na podlaktici ima istetovirano „Škotska zauvek“, veruje da se njegova domovina nalazi nadomak nezavisnosti.U tekstu za škotski list „Skotiš sandi ikspres“, ser Šon hvali prvog ministra Škotske Aleksa Salmonda i rad vlade Škotske nacionalne partije (SNP) od njenog dolaska na vlast u maju 2007. godine. Šon Koneri (77) je nekoliko godina živeo na Bahamima, ali je obećao da se preseliti u Škotsku posle sticanja nezavisnosti.
„Uvek sam bio optimista u vezi sa budućnošću Škotske. A sada više nego ikada verujem da je Škotska nadomak ostvarenja nezavisnosti i jednakosti“, piše on i dodaje da je prvi korak ka tome napravljen dobijanjem škotskog parlamenta 1997. Drugi je bio izbor vlade SNP-a prošle godine.
„Mislim da imamo sve što nam je potrebno za treći korak i ubeđen sam da ćemo ga napraviti za moga života“, istakao je on.
Koneri hvali Škotsku što se izborila za svoj parlament prvi put od kad je „banda nitkova“ prodala njenu slobodu 1707.
Viševekovni san Kraljevstvo Škotska bilo je nezavisna država od ujedinjenja 843. do 1707. kada je škotski parlament usvojio sporazum o uniji, koji je rezultirao formiranjem Kraljevstva Velika Britanija. U to vreme sporazum je bio veoma nepopularan, pa su škotski predstavnici sporazum potpisali u tajnosti zbog masovnih nereda u glavnom gradu Škotske Edinburgu. Niz partija u Velikoj Britaniji i danas podržava nezavisnost Škotske, od kojih su najveće Škotska nacionalna partija, Škotska partija zelenih i Škotska socijalistička partija. U Škotskom parlamentu one drže 40 odsto mesta.
Blic
Sunday, February 24, 2008
Friday, February 22, 2008
Thursday, February 21, 2008
Kad je Srbin nosio nesto sto nije sa markom? Pa i pod bombama svih 18 drzava, redovno se kupovalo od sanera, uzimalo na veliko, ali i u vreme kada je jedno jaje na nasoj pijaci, daleke `94 kostalo 1 milijardu dinara. Nismo se ispustali, nikada. Uvek se trosilo 200 evra, a zaradjivalo 20.Sada je doslo vreme da se izadje ne na crtu, nego na administrativnu granicu, i da se spasava ono sto moze. Vise od milion ljudi je doslo u Beograd. Sve je krenulo kako i treba. Kao pravi demokratski mirni miting. Posle obracanja se krenulo na molitvu. Na Vracar. Tu se videla Srbija kakva je. Najveci deo je krenuo na molitvu. Jedan deo je krenuo na ambasade, sto ne cudi, jer su ljuti i same zastave drzava koje nas primaju u Evropu, a ovamo se igraju sa Srbijom, iritiraju. I opet, nije za cudjenje, jer ne verujem da bi neki Francuzi, Englezi, Madjari...drugacije reagovali u ovakvim situacijama. Nismo mi nista drugaciji od njih. E, treca ekipa u kojoj su bili i momci I DEVOJKE pocela je da pljacka. Lepo i lagano su krenuli od Morgana i Manga, Zare, pa preko parfimerija, Mone, Terra Nove, Spaces-a, dosli do knjizara koje niko nije dirao. Pljackali su svojim rodoljubljem nove patike, jakne, majicice prolece-leto `08 (kad je pre zima prosla, a mi jos uvek u nekom bunilu?!). Bezobrazluk domaceg nevaspitanja, urodjeni gen za lopovluk i ne znam da li im je proslo kroz glavu zbog cega su uopste gore? Da li su videli onu malu sa kovrdzavom kosicom, sto je preki neki dan pokupise sa Kosova i dovedose u studio Rts1, na sigurno, pa je pitaju sta bi zelela najvise na svetu, a ona odgovori pognute glave, kroz svoje najcistije suzice, `slobodu`.
Dakle, bagro primitivnih pljackasa, nadam se da ste mirni bar za neko vreme u svojim kucama i stanovima u centralne, severne i juzne Srbije, ali i prestonice, u svojim novim sarenim markiranim oskudnim komadima odece...Nadam se da ce devojke, koje su krale, uspesno zavrteti dupetom na splavu i izbaciti sise ili u lokalnoj srpskoj kafani, a momci pokupiti neko novu ribu sa napadnom sminkom i urlikom narodnjaka na najjnovijem Mp4 gadgetu.
Knez nam je porusen, a Kosovo je siptarska drzava. Daj da vidimo sta je sledece...
Automatizovanost zivota savremenog doba (koliko klisea?) je ugrozila bice u nama, zivot kome je potreban vazduh, zivot kome je potreban zivot. Nase postojanje se moze svesti na mehanicki rad, gledanje kutije televizora, danas anoreksicne plazme, monitora, I na nabavku najnovije tehnologije. Svako ima svoj broj, mora da bude dostupan. U svako doba znaju gde smo. Globalna zavera dobija najzad svoj oblik. Boxovi u kojima homosapiens provodi nesto sto bi se trebalo nazvati zivotom I koji u svakom trenutku odredjuju pokrete, misli, moduliraju nacin razmisljanja, koje vise nije instiktivno ili urodjeno, nego steceno limitiranom visinom zarade, pogled na drugu betonsku kutiju samo uzima nadu vec praznom I umornom bicu. Tu vise nema pola, nema generacijskih razlika, nema posebnih zelja I nadanja. Matrica je dovedena do savrsenstva, od sive indstrijske revolucije - prapretece novog sistema uredjenja nasih malih minornih, svrsishodnih zivota. Zena gubi ulogu zene, preuzima gvozdeni teret teskog egzistencijalizma I tu nema mesta identifikaciji sopstvenog uma jer on vise kao takav prestaje da postoji. Kolektivna svest je znacajna, bitna, jedna. Dolar je u mozgu, kez uspeha na usnama, misici su potrebna masa u borbi za poslovni uspeh. Ko je zapravo jedinka, bice, Human? Da li imena treba pisati velikim slovom, da li treba praviti razliku, ljude poznavati, svrstavati ih u grupe, trositi mozak I dragocene sekunde modernog zivota na beznacajnost prolaznosti?
Wednesday, February 20, 2008
Izložba svih 60 postojećih "mašina" napravljenih po nacrtima Leonarda da Vinčija, kao i fotokopije njihovih skica, koje ne smeju da budu iznesene iz Da Vinčijeve Galerije u Firenci, biće priređena početkom maja 2008. u Nišu, a zatim u Beogradu. Kompletnu izložbu Da Vinčijevih eksponata, napravljenih po originalnim nacrtima, i uz korišćenje materijala i tehnologije iz njegovog vremena, Srbija će videti prvi put zahvaljujući organizatoru, Niš Art Fondaciji (NAF) i finansijskoj podršci multinacionalne kompanije Filip Moris internešnal i DIN Filip Moris, saopštili su juče osnivači NAF. - Ovakva izložba priređena je prvi put 2006. u Firenci, a kasnije su njeni segmenti, odnosno izvestan broj eksponata, izlagani u Čikagu, Atini i Sofiji... Na ovoj Da Vinčijevoj izložbi u Srbiji prvi put će biti izloženi svi eksponati koji su dosad mogli da se vide isključivo u Galeriji Leonarda da Vinčija u Firenci. Uz Da Vinčijeve mašine, uspeli smo da dobijemo pravo na izlaganje fotokopija njihovih skica, kao i da nakon izložbe napravimo knjigu, što je takođe retkost. Izložba će trajati po 45 dana u Nišu i Beogradu. Biće sramota za Srbiju u koliko je ne vidi bar deset odsto građana i škola. Ako Leonardo ne može da probudi Srbiju, ne znam ko to može - rekao je Radovan Lale Đurić, slikar koji živi i radi u Njujorku i koji je idejni tvorac NAF i ovakve izložbe. Jedan od osnivača Fondacije, Jovan Ćirilov dodao je da "ima veliku tremu u dodiru sa genijem, posle toliko vekova". On je precizirao da će posetioci moći da vide Da Vinčijeve prototipove helikoptera, paraglajdera, automobila, topova i katapultova i ostalih mehaničkih konstrukcija koje i danas zadivljuju nauku. Neda Arnerić je kazala da je ovakvu izložbu bilo izuzetno teško dobiti, a direktor DIN Filip Moris, Skip Bornhuter dodao da je kompanija sa velikim zadovoljstvom finansijski podržala i ovu "kulturnu misiju" NAF, pošto je iskreno opredeljena da pomogne ekonomski i kulturni razvoj Niša, kako bi dobio "zasluženo mesto u Srbiji i Evropi". Prema rečima organizatora, izložba "Leonardovi kodovi i mašine" košta "veoma mnogo", ali su sva sredstva za prava, organizaciju i obezbedjenje izložbe izdvojili Filip Moris Internešnal, DIN Filip Moris i sam slikar Radovan Đurić. Izložba će biti otvorena u Galeriji NAF u DIN Filip Moris, najverovatnije 7. maja, a postoji mogućnost da je posetioci vide 24 sata dnevno. U toku juna biće preseljena u Galeriju DIN u Tošinom bunaru u Beogradu. Z. Miladinović.
A o `Odabranima i unistenima` : http://www.blic.co.yu/intervju.php?id=191
Tuesday, February 19, 2008
Varvarski upadi u Istočno Rimsko Carstvo (Vizantiju) trajali su tokom celog 5. veka. Nauka još nije pouzdano utvrdila kojem su narodu pripadali ti varvari. Stari izvori pominju Skite, Bugare, Gote. Početkom 6. veka za vreme vladavine Justina I (518-527) prvi put se spominje napad Slovena, odnosno Anta, koji su živeli u stepama severno od ušća Dunava. Vizantijski car Justinijan u prvo vreme svoje vladavine (527-565) uspešno je ratovao protiv Anta i Sklavina na levoj obali Dunava gde se još držao, bar na određenim tačkama, stari rimski limes. Kao vizantijski plaćenici Anti su čak ratovali i protiv Gota u Italiji.Polovinom 6. veka Sklavini su žestoko pljačkali Vizantiju i u tim pohodima doprli su do samog Carigrada i Dalmacije. U isto vreme pojavljuju se i Avari kao novi neprijatelji Vizantije. Avarsko-vizantijski petnaestogodišnji rat vodio se oko Singidunuma i Viminacijuma.
U drugoj polovini 6. veka zajednički avarsko-sklavinski odredi pljačkali su po Trakiji, Makedoniji i ugrožavali Solun. Početkom 7. veka vizantijski izvori beleže da je narod Slovena, koji se sastojao od Draguvita, Sagudata, Velegezita, Vajunita i Verzita opustošio Tesaliju, Heladu, Ahaju, Epir, pa čak prešao i u Aziju. Ovi Sloveni su poraženi pod Solunom, ali su ostali da žive na ovoj teritoriji.
Za vreme cara Iraklija (610-641) u okolinu Soluna doselili su se i Srbi (kako je zabeležio car Konstantin Porfirogenit) i po njima se oblast i nazvala Servija. Avarsko-slovenski napad na Carigrad 626. godine bio je koban po Avare, jer posle toga izčezavaju sa istorijske pozornice, a slovenska plemena naseljavaju se i učvršćuju u unutrašnjosti Vizantije. Terene koje su Sloveni pritisli vizantijski izvori nazivaju "Sklavinije". Ovo su, po svoj prilici, počeci slovenskih kneževina.
Dolazak Bugara na Balkansko poluostrvo imao je trajne istorijske posledice na život Vizantije i Srba. Preci Bugara, koji se u nauci zovu Protobugari, nomadi i konjanici, prešli su Dunav 680. godine i na teritoriji između Dunava i planine Balkana nametnuli se kao gospodari slovenskom stanovništvu koje je živelo u osam plemenskih oblasti.
Stapanje slovenskog i protobugarskog življa teklo je brzo, i čini se bez posebnih prepreka. Njihova država već u drugoj polovini 8. veka ustremila se na jug, težeći da se proširi na slovensko stanovništvo, koje je živelo u Trakiji. Poluvekovni bugarsko-vizantijski rat, vođen sa promenljivom srećom, ustalio je granicu između ove dve države. Posle toga bugarska ekspanzija usmerava se na zapad i početkom 9. veka Bugari dolaze u dodir sa Srbima.
O najranijem životu i državi Srba u centralnim oblastima Balkanskog poluostrva veoma malo se zna. Po pisanju cara Konstantina Porfirogenita, vladarski sin koji je doveo Srbe umro je pre dolaska Bugara (tj. pre 680. godine). Posle njega vladali su njegov sin, unuk, pa redom arhonti (kneževi) od istog roda. Tome rodu ili familiji pripadali su i najraniji poznati srpski kneževi: Višeslav, Radoslav, Prosigoj i Vlastimir.
Prema istom izvoru Bugari i Srbi su živeli mirno, pokoravajući se carevima Vizantije, sve dok bugarski kan Presijam nije napao srpskog kneza Vlastimira. Rat je trajao tri godine, verovatno između 836. i 852. godine i u njemu je bugarski kan izgubio "većinu svoje vojske". To govori o jačini Vlastimirove države za koju se zna da je obuhvatala i delove današnje Hercegovine.
Vlastimira su nasledili sinovi: Mutimir, Strojimir i Gojnik. I oni su imali da izdrže bugarski napad. Bugarsku vojsku je, po svoj prilici, predvodio Vladimir, sin kana Borisa, ali neuspešno. I on i dvanaest bugarskih velmoža (boljara) pali su u srpsko zarobljeništvo. Srpski vladar ih je oslobidio i posle toga je zavladao mir. Knez Mutimir vladao je do 891/892. godine. To je doba kada je Vizantija bila još jaka i kada je držala celu istočnu jadransku obalu. Vlast vizantijskog cara i dalje su priznavali slovenski kneževi, a to se dokazuje time što su oni, kao vizantijski vojnici, ratovali u južnoj Italiji.
Pokrštavanje Srba
Krajem 9. veka Srbi su primili hrišćanstvo. Kao argumenat za to u nauci se uzima pojava prvih hrišćanskih svetačkih imena kod Srba. Zna se da su Vlastimirovi unuci dobili imena: Stefan (Mutimirov sin) i Petar (Gojnikov sin). Pretpostavlja se da su oni rođeni između 870. i 874. godine. Prva faza hristanizacije Srba veoma je malo poznata. Po svoj prilici prvi misionari bili su Metodijevi učenici i sveštenici arhiepiskopije iz Splita, koji su upotrebljavali latinski jezik. Izgleda da je hrišćanstvo najpre primio gornji sloj srpskog društva, a da je većina stanovništva dugo zadržala svoju staru slovensku pagansku religiju. Pretpostavlja se da su nastanak i praznovanje porodičnog praznika "slave" - kod Srba, u stvari izmenjeni oblici starog poštovanja predaka (kult predaka). Verovatno je to izmirenje paganskog verovanja i nove hrišćanske religije sasvim prihvaćeno tek za vreme sv. Save i ono se odnosilo na vernike autokefalne Srpske arhiepiskopije osnovane 1219. godine.
Dvestagodišnja istorija srpske države (od kraja 9. veka do kraja 11. veka) obeležena je borbom za vlast Mutimirovih sinova (Pribislava, Brana, Stefana), sinovaca Petra (Gojnikovog sina), Klonimira (Strojimirovog sina) i unuka Pavla (Branovog sina). Zaharija (Pribislovljevog sina) i Časlava (Klanimirovog sina). U tim borbama redovno su se mešale Bugarska i Vizantija.
Učvršćivanje, širenje i jačanje srpske države polovinom 10. veka bilo je delo Časlava, štićenika vizantijskog cara K. Porfirogenita. Zapadna granica Časlavljeve države bila je na Plivi, Livnu i Imoti, a severna na Savi. Ne može se pouzdano utvrditi da li se istočna granica nalazila na Zapadnoj Moravi. Časlav je poginuo u borbi protiv Mađara na severu svoje države oko 950. godine. On je bio poslednji poznati član najstarije srpske dinastije.
Od Samuila do Nemanje
Za više informacija pogledajte Istorija srpskog naroda pre Nemanjića.
Početkom 11. veka, posle propasti Samuilove države, srpske države Raška, Zahumlje i Duklja bile su vazali Vizantije. Takvo stanje potrajalo je kroz ceo 11. vek, iako je raški župan Vukan ratovao protiv vizantijskog cara Aleksija I Komnina. Njegovi naslednici pokušavali su da se osamostale u vreme vizantijsko-ugarskog rata (1127-1129) i kasnije, ali nisu uspeli. Veliki rat protiv cara Manojla I Komnina vodio je srpski župan Uroš II, Vukanov unuk. Vizantijski car je posle žestoke bitke na Tari (1150. godine) nametnuo srpskom županu "dvostruko veći jaram pokornosti nego pre", beleži vizantijski hroničar. Urošev naslednik, njegov brat Desa, takođe je pokušavao da se oslobodi vazalskih obaveza prema Vizantiji. U tom cilju nastojao je da obezbedi i pomoć ugarskog i nemačkog vladara, ali ga je upravo to koštalo vladarskog trona. Vizantinci su ga zarobili i odveli u Carigrad, no on je kasnije, nekako uspeo da se vrati u zemlju. Postoji podatak da je umro u Trebinju i da je sahranjen u manastiru Sv. Petra u Polju.
Posle Dese, a povodom vizantijsko-ugarskog rata kod Zemuna 1165. godine prvi put se spominje ime Stefana Nemanje. On je po svoj prilici bio u srodstvu sa raškim županima. Rodio se u Ribnici (Zeta), gde su mu roditelji izbegli. Nemanju su krstili najpre latinski, a po odlasku u Ras, u crkvi Sv. Petra i Pavla pravoslavni sveštenici.
U vreme kada je Tihomir, Nemanjin najstariji brat bio raški veliki župan, Nemanja je bio oblasni gospodar. Upravljao je Toplicom, Ibrom, Rasinom i Rekom. Posle susreta sa vizantijskim carem Manojlom I Komninom, Nemanja je dobio na dar u Dubočicu (oblast oko Leskovca).
Po već ustaljenom običaju braća (kao oblasni gospodari) se nisu slagala. Nemanjine namere su bile da postane veliki župan. Zna se da je to zaista i postao 1166. godine.
Da bi to postigao morao je da porazi Tihomirovu vojsku. Sa velikožupanskog mesta Nemanja je, kao i njegovi prethodnici, gledao kako da se oslobodi vizantijske potčinjenosti. Učinilo mu se da vizantijsko-mletački rat 1171.-1172. godine pruža za to pogodnu priliku. Međutim, rat je srećno okončan po Vizantiju, što je omogućilo caru Manojlu I da izvrši pohod na Srbiju. Nemanja je izbegao rat, pregovarao je sa carem, odveden je u Carigrad, ali se vratio kao vizantijski vazal i ostao je lojalan caru Manojlu do njegove smrti 1180. godine.
Posle smrti cara Manojla I Vizantija je zapala u unutrašnje neprilike što su iskoristili njeni severni susedi, pa i Nemanja. Od 1183. godine Nemanja počinje širenje svoje države. Prvo je osvojio Duklju sa primorskim gradovima: Danj, Sarda, Drivast, Skadar, Svač, Ulcinj, Bar i Kotor. Godine 1184-1185. Nemanjina braća Miroslav i Stracimir pokušali su da osvoje i Dubrovnik. Sukob je završen potpisivanjem mirovnog ugovora kojim su regulisana pitanja teritorija i trgovine.
Dalje širenje svoje države Nemanja je usmerio na jug. Do 1190. godine osvojio je Metohiju (Patkovo, Hvosno, Podrimlje, Kostrc, Draškovina) s prizrenskom oblašću, zatim Kosovo (Lab, Lipljan, Sitnica), Skoplje i teritoriju na gornjem toku Vardara (Gornji i Donji Polog). Na istoku Nemanja je pripojio svojoj državi zemlje oko Đunisa (Zagrlata), Niš, Dubočicu, Vranje i Moravu (Binačka Morava). Pod njegovu kontrolu došla je i teritorija između Zapadne i Velike Morave (Levač, Belica, Lepenica). Nemanjina država izlazila je na Jadransko more od današnjeg Omiša, na severu do Lješa, na jugu. Nemanjin biograf, njegov sin Stefan Prvovenčani navodi da je Nemanja osvojio i vizantijske gradove Pernik, Zemln (Zemen), Velbužd (Ćustendil), Žitomisk i Stob. Vizantijski car Isak II Anđeo je pokušao da povrati otete zemlje, ali i pored pobede nije uspeo, Nemanja je, svakako zahvaljujući jačini svoje države, uspeo da se osamostali i da sina Stefana oženi vizantijskom princezom što mu je znatno podiglo ugled. Svoju vladavinu završio je dobrovoljnim povlačenjem s vladarskog trona u korist sina Stefana. On se zamonašio i uzeo je monaško ime Simeon.
Uspon kraljevstva
U momentu Stefanovog konačnog ustoličenja na čelu srpske države, počelo je jedno novo razdoblje ne samo u srpskoj istoriji, nego i u istoriji čitavog Balkanskog poluostrva. Rušenje Vizantijskog carstva pod naletima krstaša (četvrti krstaški rat) i nastanak više novih država na tlu stare imperije promenio je odnos snaga na jugoistoku Evrope. Ceo Balkan podelio se na dva sveta. Sjedne strane stajale su one države koje su pripadale vizantijskom duhu (Srbija, Bugarska i dr.). S druge strane nalazile su se nove države latinskih krstaša ili male grčke države. Otuda je i proistekla prozapadna politika Stefanova. Najvažniji korak u ovom svom opredeljenju Stefan je učinio kada se 1207. ili 1208. oženio po drugi put i to venecijanskom princezom Anom Dandolo.
Njegova prva žena bila je vizantijska princeza Evdokija. Oba braka sklopljena su iz političkih pobuda. Ovaj drugi jasno pokazuje kojim putem je Stefan bio nameran da krene.
Prvi Stefanov pokušaj da od rimskog pape Inoćentija III dobije kraljevski venac nije uspeo. Ali, njegova upornost se isplatila 1217. godine. Sava je te godine poslao u Rim svog učenika Metodija koji od pape Honorija III dobija blagoslov za krunisanje. Na saboru u manastiru Žiči, Sava je krunisao svoga brata Stefana krunom donetom iz Rima. Te 1217. Stefan je postao prvi srpski kralj, i zato Prvovenčani, a Srbija prvi put kraljevina.
Događaj koji je imao još presudniji značaj od ustoličenja Srbije kao kraljevine, bilo je stvaranje srpske autokefalne (samostalne) pravoslavne crkve. Ključnu ulogu u ovoj možda najdalekosežnijoj odluci u srpskoj istoriji imao je Sava Nemanjić. Godine 1219. Sava odlazi u Nikeju. Od tamošnjeg cara Teodora I Laskarisa i patrijarha Manojla Sarantena Haritopula uspeva da izdejstvuje akt o samostalnosti srpske crkve. To je značilo da srpski arhijereji stiču pravo da potpuno sami biraju svog arhiepiskopa. Prvi srpski arhiepiskop postao je Sava u proleće 1219. godine. Odmah posle toga, Sava je započeo veliki posao učvršćivanja unutrašnje i spoljašnje organizacije srpske crkve. On je bio taj koji je udario temelje srpskog pravoslavlja i u duhovnom i u organizacionom smislu. Onog pravoslavlja koje poznajemo i prihvatamo i u današnje vreme.
Posle smrti prvog srpskog kralja, Stefana Prvovenčanog 1228. na srpski presto je došao njegov stariji sin Radoslav, po izričitoj očevoj volji. Njegova kratka vladavina (1228-1233) bila je ispunjena unutrašnjim nesporazumima i borbama. Radoslav je bio oženjen kćeri Jovana I Anđela, epirskog vladara. Verovatno je neočekivani preokret u spoljnjoj politici Srbije pod novim kraljem, sa Zapada na Istok, uzdrmao stabilnost nekadašnje Stefanove države.
Srpska vlastela nikako nije mogla da prihvati vizantijsku politiku kralja Radoslava. Nezadovoljstvo srpskih feudalnih gospodara završilo se tako što je Radoslav zbačen sa prestola. Na njegovo mesto došao je Stefanov mlađi sin Vladislav. Radoslav se docnije zamonašio, a Sava ga je sahranio u manastiru Studenici.
I ponovo je promena na srpskom tronu promenila srpsku spoljnu politiku. Vladislav je tražio i našao oslonac u Bugarskoj. Oženio se bugarskom princezom Beloslavom, kćeri Jovana II Asena. Ubrzo je i Sava otišao sa mesta srpskog arhiepiskopa. Na saboru u Žiči on se povukao ostavljajući svoje mesto učeniku Arseniju. Sava je napustio Srbiju i ponovo krenuo na Istok. Obišao je Palestinu, Aleksandriju i Nikeju. Umro je u Trnovu 14. januara 1236. godine. Uz velike muke i protivljenja svog tasta, Vladislav je uspeo da Savine mošti vrati u Srbiju i sahrani ga u kraljevskom manastiru Mileševi iduće, 1237. godine.
Vladavina kralja Vladislava trajala je tačno deset godina. Oslonjen na Bugarsku, Vladislav je trajao koliko i njegov glavni saveznik. Sa prodorom Mongola u Ugarsku i Srbiju, njegova vlast je počela da posrće. Još jedanput je srpska vlastela odredila sudbinu prestola. Ustala je protiv Vladislava, uspela da ga zbaci i da dovede na vlast trećeg sina Stefana Prvovenčanog, Uroša I. Sve se to odigralo 1243. godine. Uroš je na čelu srpske kraljevine ostao više od trideset godina. Za sve to vreme gledao je kako se prilike na Balkanskom poluostrvu iz osnova menjaju. Vizantija je obnovljena 1261, a Ugarska je naglo počela da izrasta u silu prvog reda. Srbija, mada pritisnuta i sa severa i sa juga, bila je dovoljno velika država da neposredne opasnosti nije bilo. Uroš I je vodio politiku koliko na prvi pogled pomirljivu prema susedima toliko i smišljenu.
U prvom periodu svoje vladavine obezbedio je granice srpske države. Naročito su značajni njegovi odnosi sa Dubrovnikom. Nekoliko puta su se pogoršavali i ponovo uspostavljali. U dva maha Uroš je i napadao grad i na taj način primoravao Dubrovčane na poštovanje drevnih obaveza prema srpskom vladaru. Uroš je bio dovoljno umešan da su ga smatrali prijateljem Nikejskog carstva, mada sam nikejski car nikada nije bio sasvim uveren u Uroševe prave namere.
Sredinom trinaestog veka Srbiji je najveća opasnost pretila od Bugarske. Ali, ni ta opasnost nije izrasla u otvoreni sukob. Pritisak je dolazio i sa severa i sa jugozapada, ali je posle smrti bugarskog cara Mihaila Asena, polako jenjavao. Ali, Uroš nije na svim stranama bio tako uspešan. Njegov najveći promašaj bio je napad na Mačvu 1267-1268, kada ga je mačvanski gospodar uz pomoć ugarskog kralja Bele IV porazio i zarobio. Srpski kralj se morao otkupiti da bi se vratio u svoju kraljevinu. Kao znak pomirenja posle ovog neuspeha, Urošev sin Dragutin oženio se ugarskom princezom Katalinom, verovatno oko 1270. godine.
Uroš je ponovo zaratio sa Dubrovnikom 1275. Iako je pobedio Dubrovčane, na insistiranje venecijanskog dužda mir je ponovo uspostavljen. Uroša je zbacio sa prestola njegov sin Dragutin duboko nezadovoljan očevim nepoverenjem. Dragutin je uporno zahtevao vlast u jednoj srpskoj oblasti. Budući da mu otac nikako nije izlazio u susret Dragutin je zaratio sa ocen i pobedio ga. Uz majčin oprost, postao je srpski kralj 1276. godine. Poraženi otac se zamonašio i umro već naredne godine. Dragutin nije dugo ostao na vlasti. Pao je nesrećno sa konja na Jelači 1282. Ostao je obogaljen. Razočaran i fizički i moralno ubrzo je odstupio sa prestola u korist svog mlađeg brata Milutina. Promena na srpskom tronu odigrala se na saboru u Deževu.
Najduža vladavina jednog vladara u srpskoj istoriji srednjeg veka bila je upravo Milutinova. On je proveo na tronu bezmalo četrdeset godina (1282-1321).
Na samom početku, Milutin je došao u sukob sa bratom Dragutinom. I taj sukob trajao je do kraja trinaestog stoleća i preneo se u novi, četrnaesti vek. Nije pouzdano utvrđen tačan datum pomirenja između braće, ali se zna da su 1313. delovali zajedno. Ne zadugo posle pomirenja, Dragutin je umro ostavljajući svoje oblasti sinu Vladislavu. Milutin je to iskoristio, napao sinovca, pobedio ga, bacio u zatočeništvo i zauzeo Rudnik, rudarsko naselje Lipnik, grad Mačvu i verovatno Beograd. To je dovelo do pogoršanja odnosa između Milutina i ugarskog kralja Karla Roberta. Prvo je ugarska vojska prodrla u Srbiju 1319. zauzimajući sve bivše Dragutinove posede i prodirući dolinom Kolubare. Ali, ugarski uspesi bili su kratkog daha. U protivudaru Milutin je povratio deo zauzetih zemalja. Tako je u proleće 1320. Karlo Robert ipak uspeo da sačuva Mačvu pod svojom upravom.
I Milutin je imao muka sa Dubrovnikom. Ratovao je sa Dubrovčanima 1317, ali se ne zna pod kojim uslovima je zaključeno primirje. Jedino je sigurno da je Milutin ostao dužan oko 4.000 perpera dubrovačkim trgovcima i da je izmirenje toga duga razvlačio sve do 1318. kada su Dubrovčani dobili dozvolu da slobodno trguju u Srbiji.
Srpski kralj morao je da odoli i naletima albanskih velikaša koji su, kao katolici, poslušali rimskog papu u zapovesti da zbace Milutina 1319. godine. Na žalost ishod ove akcije ostao je nepoznat, ali je malo verovatno da je imala velikog uspeha. Još jednom je Milutin uspeo da se sačuva, ovoga puta uz pomoć epirskog despota Tome.
Ono što je najvrednije iz dugogodinje vlasti kralja Milutina svakako su mnoge zadužbine i crkve koje je srpski vladar sagradio. Nijedna krunisana glava porodice Nemanjića nije toliko uradila da za sobom ostavi graditeljski i umetnički trag kao Milutin.
S druge strane, srpska država koju je za sobom Milutin ostavio posle četrdeset godina na prestolu nije imala onaj unutrašnji sjaj i trajnost građevina njegovog doba. Istinski uspon srpske države Nemanjića doćiće tek sredinom četrnaestog veka. Bio je to vek i veličanstven i tragičan. I trijumfalan i porazan. Nema u prošlosti Srba nijednog perioda tako velikog i, u isti mah, tako neumitno poraznog kao što je četrnaesto stoleće.
Stvaranje carstva
Doba srpske istorije od 1321. do 1371. godine bilo je ono najsjajnije vreme srednjovekovne države i srpskog carstva, koje je nagovestilo posrtanje i pad. Od dolaska na vlast Stefana III Dečanskog, preko veličanstvenog Dušanovog carstva do poraza na Marici, zloslutnom vesniku Kosovske bitke.
Smrt kralja Milutina obeležila je novo razdoblje u istoriji srednjovekovne Srbije. Njene su granice bile znatno proširene i prema jugu i prema severu. Ali, unutrašnje stanje u državi nikako nije bilo sređeno u onoj meri u kojoj je to bilo potrebno da bi se Milutinova Srbija stabilizovala i održala.
Središnja vlast nije se učvrstila, a lokalna vlastela, se toliko osilila da su njeni zahtevi ozbiljno ugrožavali interese države. Ni pitanje o nasleđu nije bilo rešeno. Stariji sin Milutinov, Stefan, gotovo slep, bio je logičan naslednik, mada je njegov mlađi brat Konstantin takođe pretendovao na krunu. I Dragutinov sin Vladislav imao je ambicija da dođe na srpski presto, na osnovu sporazuma svoga oca i kralja Milutina. Tako je počeo građanski rat u Srbiji.
Do 1322. Stefan III, docnije nazvan Dečanski, ipak je uspeo da pobedi svoje protivnike i da se ustoliči kao vladar Srbije. Tada je i krunisan "bogodarovanim vencem kraljevstva srpskog" (6. januara 1322). Oženio se 1325. godine Marijom Paleolog, kćeri panhipersevasta Jovana, sinovca vizantijskog cara Andronika II. U vizantijskom sukobu između dede i unuka, Andronika II i Andronika III, Stefan je stao na stranu svoga tasta. Iako je njegova strana poražena, Stefan je uspeo da u ovom ratu zauzme Veles, Prosek i još neke gradove u Makedoniji.
Dečanski je ratovao i sa Dubrovačkom Republikom na jugozapadu. Krajem treće decenije četrnaestog veka, on je povratio Ston i Pelješac, verovatno i delove Huma.
Ali, srpskoj državi i njenom vladaru kao da nije bilo mira. Snaga Srbije ujedinila je bugarskog vladara Mihaila i Andronika III. Moralo je da dođe do ratnog sukoba.
Bitka kod Velbužda 1330. godine između Srba i Bugara bio je taj odlučujući sudar. Bugari su do nogu potučeni, a sam car Mihailo poginuo je u ovoj bici. Andronik III, na vest o porazu Bugara, povukao je svoju vojsku koju je već bio poslao u pomoć Mihailu.
Iako je pobedio Bugare, Stefan III je i dalje imao jake protivnike u svojoj državi. Srpska vlastela mu je najviše zamerala pomirljiv stav prema Vizantiji i to objašnjavala uticajem kraljičinim. A ona je, sa svoje strane, uporno radila da naslednik Stefanov bude njen sin Siniša, a ne stariji sin Stefana Dečanskog, Dušan.
Kraljević Dušan i srpska vlastela u Zeti uveliko su rešili da je kucnuo čas da se učini kraj vladavini Stefanovoj. Njihovo uverenje utvrdio je prevrat u Bugarskoj, u kojoj je za cara proglašen Jovan Aleksandar. Njegove pretnje Srbiji ozbiljno su ugrožavale i državne granice i samu državu. Dušan je ubrzo, uz pomoć zetske vlastele, krenuo na oca, lako ga savladao i zarobio. Dušan se krunisao za kralja 8. septembra 1331, a svrgnuti otac i vladar umro je posle nekoliko meseci, novembra iste godine. Ubrzo će zpočeti period velikih osvajanja u pravcu jugoistoka.
Stefan Dušan bio je sigurno jedan od najznamenitijih i najuspešnijih srpskih vladara srednjeg veka. On je bio taj koji je srpski narod doveo do vrhunca moći i političke i zavojevačke. On je ostvario one snove koje su sanjali Uroš I i Milutin. I mnogo više.
Najtačniji opis Dušanov dao je veliki srpski istorik Stanoje Stanojević u svojoj Istoriji srpskog naroda, pre više od osamdeset godina, 1908:
"Duboke političke mudrosti u njega nije bilo, ali je on imao prirodne bistrine da shvati neposrednu situaciju i da je iskoristi. Osim toga, on je shvatao potrebu u korist dobre organizacije, mada sam nije bio dobar organizator".
Dušan se ubrzo oženio sestrom Jovana Aleksandra, Jelenom. Uglavnom zahvaljujući tom braku odnosi između Srbije i Bugarske ostali su dobri i prijateljski sve do smrti cara Dušana.
Već 1331. Dubrovčani su svečano dočekali novog srpskog kralja. Dve godine docnije (1333) od njega su dobili Ston i Pelješac uz obavezu da plaćaju godišnje srpkom vladaru 500 perpera (oko 250 dukata), što su oni i činili.
Mladi srpski vladar, posle sređivanja prilika na zapadnim granicama, odmah je napao Vizantiju 1334. godine i osvojio gotovo čitavu Makedoniju, gradove Prilep, Ohrid, Kostur, Strumicu i druge gredove, što je primoralo vizantijskog cara da zatraži mir, koji je uspostavljen avgusta iste godine. Na osnovu mira sa Vizantijom Srbiji su priznate sve nove granice. Jedino od čega je u ovom trenutku srpski kralj morao da odustane bila je opsada Soluna. Dušan je takođe bio zainteresovan za sklapanje mira, pošto je ugarska vojska upala u Srbiju. Srpski kralj je brzo prebacio svoju vojsku na sever, potukao je Ugre i proterao ih preko Save. Ugri su pokušali i 1339. godine da povrate izgubljene teritorije, što im tada nije pošlo za rukom.
Veliku ofanzivu protiv Vizantije kralj Dušan je poveo 1342/43. godine, zajedno sa vizantijiskim prebegom i protivcarem Jovanom Kantakuzinom. Srpski kralj je brzo osvojio gradove: Kroju, Berat, Kaninu, praktično celu Albaniju izuzev Drača, a potom Voden, Kostur, Hlerin i Melnik. Savez između Dušana i Jovana Kantakuzina brzo se raspao, pa je ovaj poslednji zatražio pomoć Turaka Seldžuka iz Male Azije, koji su mu u više mahova pomogli. Srpski kralj je nastavio samostalno da osvaja vizantijske gradove, pa kada je 1345. godine osvojio grad Ser, proglasio se za cara, da bi na Uskrs 16. aprila 1346. godine bio na svečan način krunisan za cara Srba i Grka u Skoplju. Svog sina Uroša proglasio je kraljem. Pošto je krunisanje mogao da obavi samo patrijarh, to je srpski sabor prvo izabrao arhiepiskopa Joanikija za patrijarha, koji je potom, proglasio cara Dušana.
Ratovanja i osvajanja Dušanova nikako nisu prestajala. On je do kraja 1348. osvojio Etoliju, Akarnaniju i Tesaliju, tako da se njegovo carstvo prostiralo do Dunava na severu do Korinstskog zaliva na jugu, a od obala Jadranskog mora na zapadu kod Dubrovnika do obala Jegejskog mora na istoku kod Kavale. Već 1349. napadnuta je i Bosna, ali Dušan nije uspeo da osvoji grad Hum, mada je neke od ovih krajeva opusteo i opljačkao. Srpski car je pokušao 1350. da povrati Zahumlje i Krajinu, pa je sa velikom vojskom prešao Neretvu i uputio se prema Krki, ali su ga nemiri u grčkim oblastima omele u tom poduhvatu. Krajina i Zahumlje ostaće u sastavu bosanske države.
Početkom pete decenije četrnaestog veka Dušan se okrenuo prema severu. U sukobu sa ugarskim vladarem Lajošem osvojio je Mačvu i Beograd 1353. Godinu dana pre toga, Dušanova vojska se, zajedno sa Bugarima, prvi put suprotstavila turskoj najezdi, u prvoj Maričkoj bici. Iako je srpska vojska ubedljivo poražena, to nije ni u kom slučaju zaustavila Dušanova osvajanja.
Krajem 1355. izbio je rat između Dušana i Mletačke republike s jedne strane, i Ugarske i Bosne, s druge strane. Ali, tek što je rat počeo, car Dušan je iznenada umro (20. decembra 1355). Rat se završio posle tri godine, a Ugarska je dobila Dalmaciju i Dubrovnik (1358).
Verovatno najznačajniji dokument Dušanove vladavine u Srbiji bio je njegov Zakonik iz 1349. godine (dopunjen 1354). Dušanov zakonik kodifikovao je i pravno uobličio sve one pravne norme i običaje koji su do toga doba vladali u Srbiji.
Posle smrti Dušanove, Srbija je ušla u novo razdoblje svoje burne istorije. Doba u kome su lokalni feudalni gospodari preuzeli vodeću ulogu i ugrozili prvenstvo centralne vlasti. Kralj Uroš II, sin cara Dušana, nije imao ni snage ni mudrosti da im se suprotstavi. Nije mnogo vremena prošlo pre nego što se Dušanovo carstvo nije sasvim raspalo. U prvi plan došla je porodica Mrnjavčevića i još nekoliko predstavnika srpske vlastele. Neki od njih priznavali su vrhovnu vlast Uroša (Lazar Hrebeljanović u južnoj Srbiji, Vuk Branković na Kosovu, braća Balšići u Zeti, Nikola Altomanović na Zlatiboru i Rudniku), dok se Vukašin Mrnjavčević odvojio od Uroša i 1366, u svojoj prestonici Prilepu, proglasio za kralja. Ali, svaki od njih, bez obzira na svoj odnos prema Urošu, sami su brinuli o svojim posedima, jer sam Uroš to nije ni mogao, ni umeo.
Tako je Srbija, podeljena i slaba, dočekala tursku najezdu. A otomanski zloglasni i rušilački huk, već je stizao do srpskih zemalja. I postajao je sve jači.
Propast
Sredinom XIV veka na tlu Evrope se pojavila jedna nova sila, koja će, kasnije, vekovima odlučivati o sudbini balkanskih naroda. U to vreme retko ko je mogao da pomisli da će se Osmanlije zaustaviti tek pod zidinama Beča.
Jedini su Srbi predvideli sudbinsku opasnost od nabujale turske matice. Iako i oni slabi, krenuli su van granica svojih zemalja da odlučnom bitkom preduprede neprestane nalete Osmanlija i jednom za svagda ih vrate u Anadoliju. Ipak, pod okriljem noći, između 25. i 26. septembra 1371. godine (po starom kalendaru), Turci su izveli prepad na neopreznu srpsku vojsku i potukli je do nogu.
Strahoviti poraz na Marici imao je dalekosežne posledice. Označio je početak propasti Srpskog Carstva. Pogibijom kralja Vukašina i despota Uglješe Mrnjavčevića, nesposobni car Uroš izgubio je oslonac svoje vlasti. Državu je zahvatilo bezvlašće, zemlja je opustela, zavladala je glad, strah i panika.
Ne dugo posle bitke, decembra iste godine, umro je i car Uroš. Njegovom smrću ugasila se dinastija Nemanjića. Bio je to kraj Srpskog Carstva.
Državu su razdrobili oblasni gospodari: Kraljević Marko, braća Jovan i Konstantin Dejanovići (Dragaši), Đurađ Balšić, Vuk Branković, Nikola Altomanović, Lazar Hrebeljanović i drugi. Još uvek zvaničnog kralja, Marka Mrnjavčevića, nijedan srpski velikaš nije hteo da prizna za vrhovnog gospodara. Uostalom, kao prvi na udaru, on je zajedno s braćom u Dragašima, bio primoran da posle Maričke bitke postane turski vazal.
Središte srpske države se pomerilo na sever, u oblast kneza Lazara Hrebeljanovića. Mudrim i dalekovidim državničkim potezima, knez Lazar se brzo izdigao iznad drugih velikaša i nametnuo kao naslednik Nemanjića. Veliki ugled je stekao kada je pomirio srpsku i carigradsku crkvu, čime je srpskom verskom poglavaru konačno priznata titula patrijarha.
Posle pobede nad Nikolom Altomanovićem (1371), u čemu mu je pomogao bosanski kralj Tvrtko, knez Lazar je proširio svoju neposrednu vlast na Rudnik i Zlatibor. Kasnije, 1379. godine, pripojio je i oblast Kučeva i Braničeva koje su pripadale Radiču Brankoviću. U svom najvećem obimu, oblast kneza Lazara se prostirala od izvorišta Južne Morave do Dunava, Save i Drine. Gospodario je celim Pomoravljem, s gradovima Nišem, Kruševcem (prestonica), Užicem i rudarskim središtima Novim Brdom i Rudnikom. Pored Lazara, najveći srpski velikaši su bili njegovi zetovi Vuk Branković, gospodar Kosova i Skoplja i Đurađ Balšić u Zeti. Obojica su kovali novac sa svojim likovima, što je govorilo o njihovoj potpuno samostalnoj vlasti. Knez Lazar nije imao ni dovoljno moći, ni dovoljno vremena da ih potčini, i na taj način, možda ujedini srpsku državu. Sve njegove državotvorne napore zaustavili su Turci.
Na Lazarevu oblast prvi put su napali 1381. godine, deset godina posle Maričke bitke. Tada su ih na Dubravnici kod Paraćina potukli vlastelini Crep i Vitomir. Kasnije su Turci zauzeli Niš (1386), ali ih je Lazar sačekao i suzbio kod Pločnika. Širenje Osmanske države i sve češći turski upadi upozorili[1] su kneza Lazara da se neminovno približava vreme odlučne bitke.
Bitka se dugo i pažljivo pripremala na obe strane. Koliki značaj su joj dali i Srbi i Tuci vidi se po tome što su vojske predvodili sami vladari. Za poprište su odredili kosovsku ravnicu. Boj je započeo u vidovdansko jutro, u utorak 15. juna 1389. godine (28. juna po novom kalendaru). Ako se kao odrednica uzme Muratovo tulbe, vojske su se sukobile negde blizu sastava Laba i Sitnice. U početku su Srbi imali vidnog uspeha.
Vuk Branković, koji je zapovedao desnim krilom, potpuno je razbio odrede Muratovog sina Jakuba. Lazar je bio bitku u centru, odakle se jednog trenutka verovatno odvojio plemić Miloš, koji se prema predanju prezivao Obilić, i krenuo u turski tabor da ubije sultana Murata i reši bitku. Da bi nekako dospeo u njegovu blizinu, pretvarao se kako hoće da se preda. Kada su ga priveli, istrgao je mač i zario ga u sultana.
Posle Muratove smrti nastala je zbrka u kojoj se najbolje snašao njegov drugi sin Bajazit. Naredio je da se prikrije sultanova smrt, i istovreme, pogubio je Jakuba kao mogućeg pretendenta na presto. Potom je sabrao sve turske snage, učinio odlučni juriš i preokrenuo situaciju na bojištu. Zarobio je kneza Lazara i odmah ga pogubio. Među retkim plemićima koji su izbegli smrti, nalazili su se Vlatko Vuković i Vuk Branković. Narodno predanje je potonjeg osudilo za izdaju i dogovor s Turcima. Iako o izdaji nema potvrde u izvorima, docniji potezi Vuka Brankovića i njegovih sinova govore da se tradicija ne bi smela olako odbaciti.
Smrt sultana Murata i činjenica da su se Turci odmah povukli, stvorili su utisak da su Srbi izašli iz bitke kao pobednici. Evropa je slavila hrišćansku pobedu. Ipak, posledice bitke su bile porazne po Srbe. Izgubili su cvet svog plemstva i veliki deo vojske.
Pogibijom kneza Lazara, koji je jedini pokušavao da zaustavi proces raspadanja srpske države, zemlja je dovedena na ivicu katastrofe. Prvi ishod Kosovskog boja možda nikada neće biti rasvetljen zbog oskudnosti i neusaglašenosti savremenih izvora i brzo stvorene legende koju su već u XV veku podlegli potonji hroničari. Kakav god da je bio, predanje ga je prihvatilo kao poraz, što je potpuno razumljivo ako se sagleda u svetlu izgubljene slobode, grčevite borbe za poslednje ostatke države i početka nepreglednog niza beznadnih seoba. Srbija nije propala na Kosovu, ali je ova ključna bitka okrenula njen istorijski razvitak u drugom pravcu.
Kosovska bitka i Lazarev izbor Carstva nebeskog prerasle su u legendu koju je narodna tradicija sudbinski vezala za srpskog čoveka razvivši kolektivno osećanje odgovornosti i uzdignuvši ga na visinu moralne obaveze okajanja greha, ne molitvom, nego svesnom borbom.
Simbol Kosova se vremenom oblikovao u posebnu etiku, koja je, uz pravoslavnu crkvu kao osnovnog nosioca, često bila jedini element svesti zajedništva, obeležje pripadnosti jednom narodu dugo rasutom po okolnim carstvima. Postao je simbol otpora tuđoj religiji i kulturi, koje su se uporno i sistematski trudile da Srbe potčine, progutaju i pretope, pre svega duhovno, uništavajući sve što bi ih podsećalo na njihovu postojbinu i nacionalni identitet.
Kosovski mit je u toku proteklih vekova bio toliko čvrsto usađen u narodnu svest, da je postao osnovno i trajno obeležje jednog mentaliteta, i kako se pokazalo, neugasivo nadahnuće, strahovit unutrašnji naboj u svim oslobodilačkim pokretima, ustancima i ratovima, naročito u XIV i XV veku.
Wikipedia
Subscribe to:
Posts (Atom)
LinkWithin
